هدف از آزمایش‌های غربالگری یافتن افرادی است که در معرض خطر بالای مشکلات سلامت هستند. با استفاده از این تست‌ها این افراد می‌توانند درمان زودهنگام و موثرتری را دریافت کرده و یا تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد سلامت خود اتخاذ کنند.

آزمایش‌های غربالگری صد در صد کامل نیست. ممکن است به برخی از افراد هشدار داده شود که خود و یا نوزادشان در معرض خطر یک مشکل سلامت هستند، در حالی که واقعاً مشکلی ندارند. همچنین ممکن است به تعداد کمی از افراد گفته شود که احتمال خطر مشکل سلامت برای آنها و یا نوزادشان اندک است، در حالی که واقعاً مشکل سلامت جدی دارند.

چه تست‌های غربالگری در دوران بارداری انجام می‌شود؟

آزمایش غربالگری جنین که در دوران بارداری انجام می‌شود، شامل سونوگرافی یا آزمایش خون و یا ترکیبی از هر دو است. سونوگرافی می‌تواند اختلالات جسمی مانند مهره شکاف‌دار (اسپینا بیفیدا) را تشخیص دهد. آزمایش خون نیز می‌تواند به تشخیص احتمال اختلالات وراثتی مانند کم‌خونی داسی شکل کمک کند. پزشک با استفاده از آزمایش خون همراه با سونوگرافی می‌تواند احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندرم داون را تشخیص دهد.

چه زمانی باید تست‌های غربالگری را انجام داد؟

• آزمایش‌های مختلف غربالگری در زمان‌های مختلف در دوران بارداری به شما ارائه می‌شود.
• تست غربالگری برای سلول داسی شکل و تالاسمی را باید قبل از هفته 10 بارداری انجام دهید.
• تست غربالگری سندرم داون را باید در زمان سونوگرافی خود (حدود هفته 11 تا 14 بارداری) انجام دهید.
• آزمایش غربالگری برای اختلالات و ناهنجاری‌های جنین را باید در زمان سونوگرافی خود در اواسط بارداری (حدوداً هفته 18-21 بارداری) انجام دهید.

انواع مختلف آزمایش‌های غربالگری

تصمیم‌گیری برای انجام یک تست غربالگری بر عهده خود شماست. شما می‌توانید در مورد هر یک از آزمایش‌های غربالگری که به شما ارائه می‌شود، با متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید تا مناسب بودن این تست‌ها را برای شما تشخیص دهد.

اولین آزمایش غربالگری در سه ماهه اول بارداری

سونوگرافی

در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصویری از جنین در داخل رحم بدست می‌‌آید. این آزمایش برای تعیین اندازه و موقعیت جنین انجام می‌شود و به شما نشان می‌دهد که در چه مرحله‌ای از دوران بارداری خود هستید و همچنین هر گونه اختلال احتمالی در ساختار استخوان‌ها و ارگان‌های در حال رشد نوزادتان را مشخص می‌کند.

سونوگرافی مخصوصی به نام اسکن زجاجی گردن (NT) بین هفته 11 و 14 بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی تجمع مایع در پشت گردن نوزاد را نشان می‌دهد. وقتی که مقدار این مایع بیشتر از حالت طبیعی باشد، این بدان معنی است که احتمال خطر سندرم داون بیشتر است.

در سه ماهه دوم بارداری، سونوگرافی دقیق‌تری که اغلب سونوگرافی آنومالی جنین نامیده می‌شود به منظورارزیابی دقیق و جزء به جزء آناتومی بدن نوزاد و تشخیص هر گونه نقص هنگام تولد انجام می‌گیرد. با این حال، تمام نقائص هنگام تولد توسط این سونوگرافی قابل مشاهده نیست.

آزمایش خون اولیه

در طول سه ماهه اول، دو نوع آزمایش خون به نام غربالگری متوالی ترکیبی و غربالگری ترکیبی سرم انجام می‌شود. هدف از این تست‌ها اندازه‌گیری سطح مواد خاص در خون شما از جمله پروتئینA پلاسمایی مربتط با بارداری و هورمونی به نام هورمون hCG می‌باشد. سطح غیر طبیعی این مواد در خون به معنای افزایش خطر ابتلا به اختلالات کروموزومی است.

در اولین جلسه، ممکن است خون شما نیز آزمایش شود تا از ایمن سازی بدن شما در برابر سرخجه اطمینان حاصل گردد. همچنین غربالگری سیفلیس، هپاتیت B و HIV برای شما انجام می‌گیرد. آزمایش خون نیز برای تعیین گروه خون شما و عامل Rh که سازگاری بدن Rh شما با جنین را نشان می‌دهد، انجام خواهد شد. نتیجه تست Rh ممکن است Rh مثبت یا Rh منفی باشد. اکثر افراد دارای Rh مثبت هستند، اما اگر مادر Rh منفی داشته باشد، بدن او پادتن‌هایی تولید می‌کند که حاملگی‌های بعدی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اگر ناسازگاری Rh وجود داشته باشد، بسیاری از مادران یک شات گلوبولین Rh ایمنی را در هفته 28 و دوباره چند روز پس از آن، دریافت خواهند کرد. ناسازگاری  Rh زمانی رخ می‌دهد که Rh مادر منفی و Rh نوزاد مثبت است. در این صورت، مادر نیاز به دریافت یک شات Rh خواهد داشت. اما اگر  Rh نوزاد منفی باشد، مادر نیازی به دریافت Rh ندارد.

نمونه‌برداری پرزهای جفتی

نمونه‌برداری پرزهای جفتی، یک آزمون غربالگری شامل برداشت یک تکه کوچک از بافت جفت است. این آزمایش معمولاً بین هفته‌های 10 و 12 بارداری انجام می‌شود و برای تست اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم داون و نقایص هنگام تولد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست دو نوع دارد. آزمون نوع اول از شکم انجام می‌شود و تست ترانس نامیده می‌شود. آزمایش نوع دوم از گردن رحم انجام می‌شود و تست داخل رحمی نامیده می‌شود. انجام این تست برخی از عوارض جانبی مانند درد و گرفتگی یا لکه بینی و اندکی خطر سقط جنین را به همراه دارد.

آزمون‌های غربالگری سه ماهه دوم

آزمایش خون

آزمایش غربالگری چهارگانه شامل یک آزمایش خون در سه ماهه دوم است که چهار پروتئین جنین را اندازه‌گیری می‌کند. این تست خون برای تشخیص نشانه‌ای از نقائص هنگام تولد، مانند سندرم داون انجام می‌شود.

غربالگری چهارگانه معمولاً زمانی ارائه می‌شود که مادر مراقبت‌های دوران بارداری را خیلی دیر شروع کرده و قادر به انجام غربالگری سرم ترکیبی یا غربالگری متوالی ترکیبی نباشد. نرخ تشخیص غربالگری چهارگانه برای سندرم داون و دیگر نقایص هنگام تولد، کمتر از غربالگری متوالی ترکیبی و یا تست غربالگری ترکیبی سرم می‌باشد.

غربالگری دیابت بارداری

غربالگری گلوکز آزمونی برای تشخیص دیابت بارداری است. دیابت بارداری عارضه‌ای است که در دوران بارداری بروز کرده و معمولاً موقتی است. دیابت حاملگی می‌تواند ضرورت انجام سزارین را افزایش ‌دهد. زیرا مادران مبتلا به دیابت بارداری، معمولاً نوزادان بزرگتری به دنیا می‌آورند‌. نوزاد این مادران همچنین ممکن است در روزهای پس از زایمان، با کاهش قند خون مواجه شوند.

این تست معمولاً در سه ماهه دوم بارداری انجام می‌شود و شامل نوشیدن یک محلول قندی، برداشت نمونه خون و سپس چک کردن سطح قند خون مادر است. اگر تست دیابت حاملگی شما مثبت باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که شما در طول 10 سال بعد در معرض خطر ابتلا به دیابت باشید. شما باید این تست را دوباره پس از بارداری انجام دهید.

غربالگری آمنیوسنتز

در طول آمنیوسنتز از مایع آمنیوتیک رحم مادر برای آزمایش نمونه‌برداری می‌شود. در دوران بارداری، نوزاد با مایع آمنیوتیک احاطه شده است. این مایع شامل سلول‌های جنینی با ساختار ژنتیکی نوزاد و همچنین مواد شیمیایی مختلف تولید شده توسط بدن نوزاد است. انواع مختلفی از آمنیوسنتز وجود دارد. آزمون آمنیوسنتز ژنتیکی برای تشخیص اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون و اسپینا بیفیدا انجام می‌شود.

آزمون‌های غربالگری سه ماهه سوم

غربالگری عفونت با استرپتوکوک گروه B

استرپتوکوک گروه B) GBS) یک نوع باکتری است که می‌تواند سبب عفونت‌های جدی در زنان باردار و نوزادان شود. GBS اغلب در مناطق زیر در زنان سالم یافت می‌شود:

• دهان
• گلو
• دستگاه گوارش تحتانی
• مهبل (واژن)

معمولاً GBS در واژن برای زنان باردار یا غیرباردار مضر نیست. با این حال، می‌تواند برای نوزاد تازه متولد شده که هنوز سیستم ایمنی قوی ندارد، بسیار مضر باشد. GBS می‌تواند در نوزادان تازه متولد شده عفونت‌های جدی ایجاد کند. غربالگری GBS با استفاده از یک سواب از مهبل و مقعد مادر در هفته 35-37 بارداری انجام می‌شود.